Aanleiding, feiten, context

De gemeente Riemst zet zich in voor het behoud van erfgoed, als onderdeel van haar beleidsplan met als doel het inventariseren, beheren en toegankelijk te maken van het erfgoed voor het publiek. Het project 'struikelstenen' kadert binnen de bredere inspanningen om de herinnering aan de slachtoffers van het naziregime levend te houden. Het initiatief heeft als doel om de Riemsterse nazi-slachtoffers zichtbaar te herdenken door middel van een gedenkteken in het voetpad, op het openbaar domein, ter hoogte van de plaats waar het slachtoffer woonde, werkte, studeerde of vaak verbleef. Dit initiatief komt er op voorstel van gemeenteraadslid Jan Noelmans, die pleitte om ook in Riemst struikelstenen te plaatsen als blijvende herinnering aan de tragische gevolgen van haat en uitsluiting.

De gemeente Riemst wil met dit reglement de plaatsing van struikelstenen faciliteren, zodat slachtoffers uit Riemst van de nazi-bezetters niet vergeten worden.

Het college van burgemeester en schepenen vraagt aan de gemeenteraad om het reglement 'aanvraag en plaatsing van struikelstenen' en het bijhorend aanvraagformulier goed te keuren.

Juridische gronden

●        Decreet over Lokaal Bestuur van 22 december 2017: art 57 handelt over de bevoegdheid van het college van burgemeester en Sschepenen.

●        Actie (AC000208) handelt over het organiseren van culturele en/of erfgoed evenementen - struikelstenen

Adviezen

●        De dienst cultuur geeft een positief advies.

●        De financiële dienst geef een positief advies.

●        De technische dienst geeft een positief advies.

●        De dienst toerisme geeft een positief advies.

●        De dienst geeft communicatie geeft een positief advies.

●        GOGRI geeft een positief advies.

Argumenten

Struikelstenen, de Nederlandse vertaling van Stolpersteine, is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Sinds de eerste steenlegging in Duitsland in 1995 liggen er in Europa al meer dan 100.000 struikelstenen, verspreid over meer dan 25 landen. Samen vormen ze het grootste herdenkingsmonument ter wereld.

Een struikelsteen is een gedenkteken ter nagedachtenis van een slachtoffers van het nationaal-socialisme tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is kasseivormige steen van 10 x10 cm, bedekt met een messing plaatje waarin de naam, geboortedatum, deportatiedatum en eventueel plaats en datum van overlijden van het slachtoffer zijn gegraveerd. Een struikelsteen wordt geplaatst in het voetpad voor de vroegere woon- of werkplaats van personen die door de nazi-bezetter werden verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven.

Iedereen kan een Stolperstein aanvragen. Het project is immers uitdrukkelijk bedoeld als een beweging waarbij iedereen kan aansluiten. Particulieren, verenigingen, scholen, organisaties, families, enzovoort, iedereen kan een Stolperstein aanvragen, men hoeft dus beslist niet zelf een nabestaande van een slachtoffer te zijn.

De enigen die bezwaar kunnen maken zijn de nabestaanden van slachtoffers. Als zij het niet willen, kan een niet-familielid (bijvoorbeeld een huidige bewoner van het betreffende pand) geen Stolpersteine plaatsen. Om die reden is het juist bij aanvragen door niet-familieleden belangrijk om van te voren uit te zoeken of  er nabestaanden zijn. In die gevallen is het nodig dat de aanvragers altijd zelf op zoek naar eventuele nabestaanden gaan. 

Vaak waarderen nabestaanden het heel erg wanneer zij horen dat huidige bewoners Stolpersteine voor hun familieleden willen aanvragen. In veel gevallen willen nabestaanden ook graag bij de plaatsing aanwezig zijn.

Als er binnen een familie verschil van mening is over het plaatsen van Stolpersteine, moet de familie daar onderling uit zien te komen. De stichting zelf kan daar geen (bemiddelende) rol in spelen.

Deze vraag tot onderzoek is voorgelegd aan de adviesraad G.O.G.R.I. naar mogelijke slachtoffers van het nationaalsocialisme tijdens WOII in Riemst. Het onderzoek resulteert in een voorlopige lijst van 8 slachtoffers die in aanmerking komen voor een struikelsteen op het grondgebied van de gemeente Riemst (zie lijst in bijlage). Het is essentieel om bij elke aanvraag voor een struikelsteen voorafgaand advies in te winnen bij de adviesraad advies G.O.G.R.I., die de aanvraag voor het plaatsen van een struikelsteen onderzoekt en het reglement strikt toepast.

De kostprijs voor de aankoop van een struikelsteen is ten laste van de gemeente (raming kosten 150,00 euro per steen). Dit bedrag wordt betaald aan de stichting en in zijn geheel besteed aan de kosten van productie, logistiek, administratie en plaatsing van de Stolperstein. Het aanvragen en laten plaatsen van een Stolperstein is gratis voor de aanvrager.

Financiële weerslag

De nodige kredieten zijn voorzien onder de registratiesleutel: MJP002234 -- Struikelstenen -- € 1.500,00 -- € 1.500,00 -- 2025/61300500/07 /0729/ -

De plaatsing van de struikelsteen gebeurt door de technische dienst en de hiermee gepaard gaande kosten vallen ten laste van de gemeente. Deze kosten worden niet doorgerekend. De aanvraag en de plaatsing van de struikelsteen is bijvgevolg gratis.

BESLUIT: Reglement aanvraag plaatsing struikelsteen

eenparig

Het volgende reglement wordt voorgelegd aan de gemeenteraad ter goedkeuring:

artikel 1 – Doel

§1 Dit reglement omschrijft de procedure voor het aanvragen en plaatsen van een struikelsteen op het grondgebied van de gemeente Riemst binnen de voorwaarden die de stichting 'Stiftung - Spuren - Gunter Demnig' bepaalt (website https://www.stiftung-spuren-gunterdemnig.eu/) met als doel de Riemstse nazi-slachtoffers zichtbaarheid te geven en de herinnering aan hen levend te houden door het plaatsen van een gedenksteen in het voetpad op het openbaar domein ter hoogte van waar het slachtoffer woonde, werkte, studeerde of veel tijd doorbracht.

artikel 2 – Definitie

In dit reglement worden de volgende definitie gehanteerd:

§1 Struikelsteen: een struikelsteen is een gedenksteen (10x10 cm) die in het voetpad geplaatst wordt ter hoogte van de (laatste) gekende en vrijwillig gekozen woon-, verblijf-, werk- of studeerplaats van een slachtoffer van het nazi-geweld.

Het is een steen van beton van 10 x 10 cm met bovenop een messing plaatje met de naam, geboortedatum deportatiedatum, plaats en datum van het overlijden van de persoon die men gedenkt of de vermelding 'bevrijd' erop.

De steen wordt gemaakt en geleverd door de stichting van de kunstenaar Gunter Demnig.

artikel 3 – Doelgroep

§1 Aanvragen kunnen ingediend worden door: natuurlijke personen, als particulier of namens een feitelijke vereniging, een organisatie met rechtspersoonlijkheid die een struikelsteen wil plaatsen in de gemeente Riemst ter nagedachtenis van een persoon die door de nazi's verdreven, gedeporteerd, vervolgd, vermoord of tot zelfmoord zijn gedreven tussen 1933 -1945.

artikel 4 – Toepassingsgebied

§1 De struikelsteen wordt geplaatst in het voetpad voor de laatst gekende en vrijwillig gekozen woon-, verblijf-, werk- of studeerplaats van het slachtoffer van het nazi-geweld op het grondgebied van de gemeente Riemst.

artikel 5 - Aanvraagprocedure

§1 Informatie over de struikelstenen en de plaatsing ervan, is beschikbaar op de website van de gemeente Riemst.

§2 De aanvraag wordt ingediend via een digitaal aanvraagformulier, beschikbaar op de website van de gemeente Riemst.

§3 De aanvrager vermeldt hierbij:

1. de naam, voornaam, geboortejaar, deportatie- of arrestatiedatum en (indien van toepassing) plaats en datum van overlijden van de persoon die hij/zij wenst te gedenken;
2. het adres (straat, huisnummer, postcode en plaats) waar de struikelsteen geplaatst dient te worden. Dit is bij voorkeur de laatste woon- of verblijfplaats van de herdachte persoon en bij uitzondering de plaats waar de herdachte persoon werkte of studeerde, op het grondgebied van de gemeente Riemst;
3. de aanvrager voegt een actuele foto toe van het gedeelte van het voetpad voor de woning met het huisnummer erop;
4. het schriftelijk akkoord van de te herdenken persoon (indien deze in leven is) of van diens nabestaanden (indien deze overleden is) i.v.m. het vermelden van zijn/haar persoonsgegevens op de steen. Bij afwezigheid van een nabestaande wordt geen schriftelijk akkoord geëist.
5. De gemeente Riemst krijgt de toelating om de gegevens te gebruiken voor communicatie over de struikelsteen.

§4 De aanvrager ontvangt een ontvangstbevestiging van de aanvraag.

§5 Door het indienen van de aanvraag verklaart de aanvrager zich akkoord met dit reglement.

artikel 6 - Toelatingsvoorwaarden

§1 Enkel volledig en correct ingediende aanvragen kunnen worden behandeld. Indien dit noodzakelijk blijkt voor de beoordeling van de aanvraag, kan de gemeente bijkomende informatie inwinnen bij de aanvrager of bij derden.

§2 de gemeente controleert de aangereikte gegevens over de te herdenken persoon en kijkt na of de locatie geschikt is om een struikelsteen te plaatsen. Hiervoor wint de gemeente advies in bij de adviesraad G.O.G.R.I..

§3 Indien de gegevens niet correct blijken te zijn en/of de locatie niet geschikt is en/of de ter herdenken persoon of diens nabestaanden niet akkoord gaan, kan geen toelating gegeven worden voor het plaatsen van een struikelsteen.

§4 Binnen de 12 weken na het indienen van de aanvraag, neemt het college van burgemeester en schepenen een beslissing op advies van de adviesraad G.O.G.R.I. (over de correctheid van de aangereikte gegevens en de toestemming voor het vermelden ervan op de steen) en de technische dienst (over de haalbaarheid om de steen op het vermelde adres te plaatsen).
Deze termijn is slechts een richttermijn.

§5 De aanvrager wordt schriftelijk op de hoogte gebracht van de toelating of weigering tot het plaatsen van de struikelsteen.

§6 Indien de toelating wordt verleend, brengt de gemeente de eigenaar en bewoner van de woning(en) waarvoor de struikelsteen geplaatst kan worden, hiervan op de hoogte. Dit is informatief; de eigenaar/bewoner kan de beslissing van het college van burgemeester en schepenen om de struikelsteen op openbaar domein niet doen wijzigen.

§7 De gemeente behoudt zich het recht voor om de toelating te wijzigen of in te trekken indien dit noodzakelijk is door overmacht of om redenen van algemeen belang.

artikel 7 - Bestelling

§1 Na het verkrijgen van de toelating vermeld in artikel 6, zorgt de aanvrager zelf voor de bestelling en betaling van de struikelsteen bij de stichting van kunstenaar Gunter Demnig via de officiële website (Website stolpersteine) Mits de verkregen goedkeuring door het CBS kan de aanvrager de factuur in verband met de kosten voor de aankoop van de struikelsteen rechtstreeks op naam van de gemeente laten opstellen. De gemeente staat in voor de betaling van de struikelsteen.

§2 Na ontvangst van de struikelsteen, meldt de aanvrager dit aan de gemeente en levert de aanvrager de struikelsteen af bij de gemeente voor plaatsing.

§3 Enkel erkende Stolpersteine worden toegestaan op het openbaar domein daar de kunstenaar, Gunter Demnig het auteursrecht heeft op deze stenen. Kopieën of interpretaties van deze struikelstenen zijn niet toegelaten.

artikel 8 - Plaatsing

§1 De gemeente staat in voor de plaatsing van de struikelsteen en voorziet de nodige signalisatie.

§2 De gemeente informeert de aanvrager over de datum waarop de plaatsing van de struikelsteen zal gebeuren.

§3 De gemeente behoudt zich het recht voor om de steen niet - of niet op de afgesproken plaats - te plaatsen, indien dit op het moment van de plaatsing alsnog onmogelijk blijkt.

§4 Na plaatsing behoort de struikelsteen tot het openbaar domein.

artikel 9 – Aansprakelijkheid

§1 Indien de aanvraag wordt ingediend namens een feitelijke vereniging, dan verbindt de natuurlijke persoon die de aanvraag indient zich persoonlijk.

§2 Indien de aanvrager vaststelt dat de struikelsteen werd beschadigd of verdwenen is, wordt dit meteen aan de gemeente gemeld.

§3 De gemeente is niet aansprakelijk voor normale slijtage, beschadiging of verdwijning van de struikelsteen door toedoen van derden.

§4 Hoewel het steeds de intentie is de struikelsteen te behouden op de plaats waar deze wordt gelegd, kan de gemeente Riemst niet garanderen dat de struikelsteen, door eventuele herinrichting van de openbare weg en/pf openbaar domein, of bij uitvoering van wegen- en nutsweken kan/zal worden teruggeplaatst. Indien blijkt dat de struikelsteen niet op dezelfde plaats kan worden behouden/teruggeplaatst, zoekt de gemeente Riemst naar de mogelijkheden om de struikelsteen een andere gepaste locatie te geven.

artikel 10 – Inwerkingtreding

Dit reglement treedt in werking vanaf 01 juli 2025.

artikel 11 - Kennisgeving

Een afschrift van dit besluit wordt overgemaakt aan de financieel directeur van de gemeente.

artikel 12 - Kenbaar

Dit besluit wordt kenbaar gemaakt conform de bepalingen van het Decreet Lokaal Bestuur.